Назарбаев университетінің бұрынғы басшысы оқу ордасының қазіргі жағдайына алаңдайды

Назарбаев университетінің бұрынғы президенті Шигео Катсу оқу ордасының күннен күнге іргесі сөгіліп, құрылған уақыттағы құндылықтарын жоғалтып, ел үкіметіне тәуелділігі артып жатқанына алаңдап британдық Reaction.life агенттігіне пікір білдірді.

Шигео Катсу Қазақстанның барлық жоғарғы білім беру жүйесі ресейлік үлгіні негізге алғанда Назарбаев университеті батыстық жүйедегі алғашқы жоғарғы оқу орны ретінде салынғанын баса айтады. Ол Батыс үкіметтері НУ құрылғанда оны Қазақстанның экономикалық дамуының бастаушысы, либералды ел болуға деген алғашқы қадамы ретінде қарастырғанына тоқталады.

 «Кейінгі онжылдықта жасалған жұмыс пен мекеменің ілгерілеуі қазір сынға ұшырап жатқанына қынжыламын. Назарбаев университетінің неліктен үлкен қауіп төніп тұрғанын түсіну үшін алдымен НУ-дың қандай жолдардан өткеніне көз жүгірткен жөн. Университет ашылған кезде ол өз заңымен, яғни НУ заңымен қорғалған. Біз өз саясатымыз бен процедураларымызды – академиялық және қабылдау стандарттарымыздан бастап жалдау, кадрлық ресурстар және қаржыға дейін әзірлей алатынбыз. Қысқасы, білім министрлігі мен үкіметке есеп берудің қажеті жоқ еді. Бізге өз бағытымызды белгілеу еркіндігі берілді», - дейді Шигео Катсу.

 Сол кездегі стратегия бойынша университеттің әр академиялық бөлімі әлемнің жетекші университеттерімен мықты байланыс құрған.

 Жоғары бизнес мектебі АҚШ-тағы Дьюк университетімен, Медицина мектебі Питтсбург Америка университетімен және Жоғары білім беру мектебі Ұлыбританиядағы Кембридж университетімен және АҚШ-тағы Пенн университетімен серіктес болған.

 Катсу бұл институттар НУ-ға өз атын беріп қана қоймай қарым-қатынасты айтарлықтай тереңдеткенін айтады. Бұл байланыстар негізінде халықаралық оқытушылар тарту оңтайланған, оқу жоспарын әзірлеуге көмек келген, қажет нысандар туралы кеңес берілген және т.б. НУ-ды дамыту мақсатында әлемдік қауымдастықпен иық тіресе жұмыс жасалған.

 Ол аталған стратегияның оқытушылар мен қызметкерлердің қажырлы еңбегі арқасында нәтиже бергенін атап өтедОсы жұмыстардың нәтижесінде жақында Назарбаев университеті Times Higher Education World University Ranking рейтингіндегі 30 пайыздық кронштейнде жаһандық 600 үздік оқу орны ретінде танылған. Сондай-ақ НУ Орталық Азиядағы жоғары оқу орындары бойынша бірінші орынға шыққан және дамып келе жатқан нарықтағы институттар арасында бірінші топқа енген. 2030 жылға қарай жаһандық университеттердің үздік 20 пайызының қатарынан орын алу мақсаты да болыпты.

 НУ-дың бұрынғы басшысы университетке әлемнің кейбір жетекші басшыларын, соның ішінде Ұлыбританияның сол кездегі премьер-министрі Дэвид Кэмеронды, Тони Блэрді, АҚШ-тың бұрынғы мемлекеттік хатшысы Джон Керриді және ХВҚ және Дүниежүзілік банк сияқты мекемелердің жетекшілерін тартқанын атап өтті.

 Катсу жоғарғы оқу орнының қаржылық тәуелсіздігінің бірте-бірте бұзылып жатқанына алаңдайтынын айтады.

 «Кең стратегияның бір бөлігі ретінде біз алғаш жұмыс бастаған кезде қаржыландырудың инновациялық баламалы үлгілерін іздедік. АҚШ пен Ұлыбританиядағы жетекші халықаралық университеттер сияқты, университеттің болашағын берік ету үшін жергілікті және халықаралық қайырымдылық жасаушылар арқылы қолдау көрсете алатын капитал қорын құру мақсатында өз қорымызды (endowment) аштық. Cондай-ақ үкіметтен тәуелсіз ұзақ мерзімді табыс көзін қамтамасыз ету үшін жаңа технологиялар мен бизнеске инвестиция салу үшін инвестициялық бөлімше құрдық. Бұл MIT және Гарвард сияқты басқа халықаралық университеттердің инвестициялық қару үлгісін ұстанды. Соның бір ерекшелігі, үкіметтің сұрауы бойынша біз банкротқа ұшырап жатқан банктерді инвестициядық. Біз бұл банктерді біріктіріп, цифрландырдық және олар табысқа қол жеткізі», - дейді Катсу.

 Ол осы инвестициялық шешімдердің нәтижесінде АҚШ-тағы қор 1,5 миллиард долларға бағаланған Jusan Bank-тің иесі болғған, тіпті банктің ауқымын кеңейту үшін Лондонда IPO өткізуді жоспарлап отырғанын жеткізді. Катсудың сөзінше, егер бұл IPO жүзеге асса, университет пен еншілес орта мектеп жүйесін болашақ ұрпақ үшін қаржыландыруды қамтамасыз ете алады екен. Өкінішке қарай, бұл іс жалғаспай, университетке аз ғана төлем ұсынатын басқалардың қолына түскен.

 Сәйкесінше, университет қаржылық тұрғыдан тәуелсіз болудың орнына, үкіметтің қолдауына тәуелді болып отыр.

 Катсудың тағы бір уайымы былтыр университетке халықаралық бақылау әлсіреген. НУ алғаш құрылған кезде, оқу орнының тепе-теңдігін және халықаралық қоғамдастықтағы сенімді қамтамасыз ету үшін Кеңеске жетекші халықаралық қайраткерлерді тағайындау маңызды деген жоспар болған.

 «Бұл жоспар көз алдымызда бұзылып жатыр. 2022 жылдың маусымында Қамқоршылық кеңесіндегі 14 адамның жетеуі халықаралық мүше болатын. Бүгінгі таңда басқармада небәрі тоғыз адам бар, мені қосқанда олардың төртеуі ғана халықаралық өкіл. Кейінгі 18 айда арамыздан Фредерик Старр, Деннис де Трей, Ставрос Яннука және Дэвид Меркель сияқты тұлғалар кетіп қалды», - дейді ол.

 Шигео Катсу университеттің бірте-бірте әлсіреуі бүкіл кампустың көңіл-күйіне әсер ететінін айтады. Академиялық құрам, студенттер мен әкімшілер бұл өзгерістердің баяу жүріп жатқанын көріп отыр. Халықаралық бақылаудың тозуы, қаржылық тәуелсіздіктің әлсіреуі және үкіметке қолайлы адамдардың тағайындалуы.

 НУ-дың бұрынғы басшысы мұндай ортада ыңғайлы адам болмасаңыз мансабыңызға тәуекел төнетінін айтады. Оның ойынша, либерал құндылықтарды қорғаушылар бұндай жағдайда қарап қалмай, өз пікірін білдіруі керек. 

Шигео Катсудың бұл пікірне қатысты Ғылым және жоғары білім министрлігіне сауал жолдадық. Жоғары білімге жауапты ведомстводан әзірге жауап келмеді.